De Deense tv-serie “Borgen” (2010) vertelt het fictieve verhaal van Birgitte Nyborg, de eerste vrouwelijke Deense premier in het universum van de serie. Borgen biedt een nieuw perspectief op stereotype vrouwelijke en mannelijke leiderschapsstijlen. Hoe? Laten we kijken naar de eerste twee afleveringen van de serie, wanneer Nyborg de verkiezingen wint en een coalitieregering vormt.
Van Elisa Rijntjes / 10.05.2021
Vrouwelijke vs mannelijke stereotypen
Wat zijn enkele vrouwelijke stereotypen in Borgen? Een voorbeeld is de scène waarin Nyborgs adviseur wil blijven werken aan haar campagne, maar zij zegt dat ze haar kinderen moet ophalen van een verjaardagsfeestje. Op de vraag van haar adviseur of ze haar campagne wel serieus neemt, antwoordt ze: “Ik weet niet of je hebt gemerkt dat ik 16 uur per dag aan deze campagne werk. (…). De volgende uren zijn al weken geleden aan mijn kinderen beloofd.” Deze scène hint naar het stereotype dat het voor vrouwen moeilijk is om zowel hun carrière als hun gezinsleven te combineren. Een ander stereotype is waarneembaar in de scènes waarin Nyborg weigert anderen te chanteren om de verkiezingen te winnen, ook gezien als typisch vrouwelijk. “Hoe vuil denk je dat ik het speel?” zegt ze tegen haar adviseur; “Ik zou het mezelf nooit vergeven als ik op deze manier aan mijn ambt was gekomen”.
Vervolgens moeten we kijken naar enkele mannelijke “leiderschapstrekken”. Verrassend genoeg worden deze stereotypen ook door Birgitte Nyborg vertoond. Een belangrijke scène is wanneer de onderhandelingen met de nieuwe leider van de Arbeiderspartij beginnen. In vergelijkbare scènes in de eerste twee afleveringen is de persoon die aan het hoofd van de tafel zit of die het verloop van de onderhandelingen bepaalt, altijd een mannelijke politicus. Maar in deze scène is er een belangrijke verandering: het is Nyborg die aan het hoofd van de tafel zit, ze onderbreekt de onderhandelingen, ze zegt dat haar partij de deal niet zal steunen, en ze staat op om samen met haar mentor de kamer te verlaten. Het is juist dit zelfvertrouwen dat Nyborg helpt om premier te worden.
Het feit dat Nyborg zowel mannelijke als vrouwelijke stereotypen integreert, zette me aan het denken: waarom zouden we hier überhaupt over moeten nadenken in termen van vrouwelijke/vrouwelijke stereotypen als vaste categorieën? Waarom zouden mannelijke politici hun kinderen ook niet van een verjaardagsfeestje kunnen ophalen? Waarom zou een mannelijke politicus niet ook bestand kunnen zijn tegen chantage? Waarom zou het typisch zijn dat mannen aan het hoofd van de tafel zitten en de onderhandelingen voeren? Borgen tart de overtuigingen die we (onbewust) hebben over deze vaste categorieën.
Er zijn drie perspectiefniveaus in Borgen die ons als publiek helpen ons deze vooringenomen veronderstellingen te beseffen. Het eerste niveau is het personage Nyborg zelf. Het tweede niveau zijn de mensen die een beeld van Nyborg schetsen, bijvoorbeeld de journalisten die haar interviewen. Dit is ook de reden waarom de zender TV1 in Borgen van cruciaal belang is. Het derde niveau zijn de mensen die deze voorstellingen zien, b.v. Nyborg zelf, haar familie, het grote publiek, enz. Deze strategie stelt ons, het publiek, niet alleen in staat verschillende standpunten in te nemen. Ze biedt ook een kans op alternatieve voorstellingen van deze typisch vrouwelijke en mannelijke leiderschapsstereotypen, die we kunnen begrijpen juist omdat we geconfronteerd worden met verschillende perspectieven.
Om terug te komen op onze oorspronkelijke vraag: Borgen lijkt noch een bevestiging, noch een verwerping te zijn van stereotypen over vrouwelijk leiderschap, maar creëert een nieuw verhaal. Zoals een van de schrijvers van Borgen, J.G. Gram zei: “Het duurt even voordat de werkelijkheid verandert, zodat het voor een vrouw even gemakkelijk wordt als voor een man” in hun carrière. Natuurlijk duurt het enige tijd voordat de werkelijkheid verandert. Maar de populaire cultuur heeft, net als de drie niveaus in Borgen, de mogelijkheid om dat te versnellen.
Recente Reacties